Chào Bà, Bà có thể giới thiệu cho độc giả của Bản tin Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật Huế về cuộc sống và công việc của Bà tại Việt Nam?

Th.S Andrea Teufel (CHLB Đức) nhận tôn vinh Trí thức Khoa học và Công nghệ tiêu biểu tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2019

Năm 2003 lần đầu tiên tôi đến Huế với nhiệm vụ tu sửa những bức bích hoạ trong cung An Định. Dự án này được tài trợ nằm trong chương trình bảo tồn văn hoá của Bộ ngoại giao Đức. Đến nay đã được gần 19 năm. Từ đó nước Đức tiếp tục tài trợ những dự án hợp tác của Hội Bảo Tồn Di Sản Văn Hoá (GEKE) và Trung Tâm Bảo tồn Di tích Huế nhằm mục đích gìn giữ Huế như thành phố di sản thế giới. Tính đến nay đã có 5 dự án trải dài nhiều năm, mỗi một dự án với một chủ đề chuyên môn và nội dung khác nhau. Tuy nhiên tất cả các dự án đều cùng chung một khái niệm về sự chuyển giao phối hợp và ứng dụng trực tiếp những kiến thức thực tiễn và lý thuyết về một phương thức bảo tồn - tu sửa dựa trên khoa học và thực nghiệm cho những người tham gia dự án về phía Việt Nam.

Cái khởi đầu được xem là nhiệm vụ nhỏ bé dài 3 tháng trong một thành phố Á châu ở miền Viễn Đông ấy, lại thay đổi đời tôi sâu xa đến nỗi, nơi chốn này giờ đây với năm tháng đã trở thành trung tâm điểm trong đời sống và công việc của tôi. Không phải đơn giản, với tư cách là một người Âu châu phái nữ, có thể hiểu thấu nền văn hoá Á châu, đặc biệt nền văn hoá Việt Nam, và còn đặc biệt hơn là nền văn hoá Huế. Nhưng nhờ vào lòng yêu thích vốn có tôi đã luôn cởi mở, quan tâm và sẵn sàng nhập cuộc và thích nghi, tôi học hỏi được thêm thông qua công việc hàng ngày gần gũi với đội ngũ người Việt và những đồng nghiệp khác, chẳng hạn như những đồng nghiệp từ Đại Học Huế và những người bạn của tôi. Điều ấy làm tôi thích thú và càng lúc càng thấy thú vị hơn. Hiện tôi đang sống với Leopold, phu quân của tôi, mười năm trước anh ấy đã từ Pháp dọn về Huế, và với chú chó Việt Nam Loulou 16 tuổi, chúng tôi thực sự rất thích ở đây bên bờ Sông Hương.

Xin Bà hãy chia sẻ một số thành tựu mà Bà đã đóng góp cho Huế qua quá trình thực hiện công tác trùng tu di tích. Qua những dự án mà Bà đã tham gia đó, điều gì khiến Bà thấy tâm đắc nhất?

Đối với tôi thành phố Huế đem đến rất nhiều nhiệm vụ và thử thách vô cùng thú vị. Ở đây có thể xác định khu vực căng thẳng nằm trong sự khó khăn bảo tồn những chất liệu dễ hư hoại và những kiến trúc được xây cất bằng những chất liệu ấy trong điều kiện thời tiết chỉ thuận lợi cho sự tàn phá, cộng thêm những đòi hỏi và hậu quả của hàng loạt những dòng khách thăm viếng ồ ạt. Làm thế nào để những di tích văn hoá và những công trình kiến trúc có một không hai, dễ bị hư hại ấy có thể chịu đựng được những sức ép, được bảo tồn một cách trung thực, được cống hiến và trao truyền cho du khách đầy ấn tượng và thú vị, câu hỏi ấy làm nên mục tiêu nghiên cứu trong lãnh vực bảo tồn, tu sửa, bảo quản và là trọng tâm chính trong công việc của tôi. Chẳng hạn, những đồng nghiệp Việt Nam và tôi đã triển khai một phương pháp đáng tin cậy thích hợp trong mọi tình huống để khôi phục những kỹ thuật trang trí và trát vôi truyền thống của Việt Nam, được tìm thấy đặc biệt ở những di sản kiến trúc của triều Nguyễn, quá trình này kéo dài nhiều năm. Với công trình này và cách chúng tôi trao truyền phương pháp ấy cho những người tham gia dự án trong thời gian dài, chúng tôi đã được HUSTA và VUSTA trao giải thưởng sáng tạo hạng 3 vào năm 2018.

Th.S Andrea Teufel và cộng sự dự án Điện Phụng Tiên

Như vậy, Bà đã có hơn 19 năm gắn bó với dự án bảo tồn và trùng tu di sản Cố đô. Được biết hiện tại Bà đang sống tại Huế, và ắt hẳn đã trải qua nhiều cái Tết cổ truyền Việt Nam. Bà có cảm nhận như thế nào về Tết ở Việt Nam?

Càng ở lâu hơn tại Việt Nam, tôi càng hiểu rõ hơn ý nghĩa của Lễ Tết đối với người Việt Nam. Mọi người đều quây quần lại với nhau nơi chốn cội nguồn và nơi trung tâm của gia đình. Người ta trao đổi với nhau về những kinh nghiệm và trải nghiệm của năm cũ cũng như những ước mơ và mục đích của năm mới. Những món ăn truyền thống được chuẩn bị, được đưa ra mời nhau và cùng thưởng thức, và theo nghi thức đã được định sẵn những người quan trọng được thăm viếng và tiếp đón. Những bánh xe hàng ngày quay nhanh nay dừng lại yên lặng và người ta dành thì giờ để gặp nhau và vui chơi. Điều ấy làm cho tôi nhớ đến những ngày từ lễ Giáng sinh đến năm mới ở bên Tây phương. Sự bận rộn rối rít, tất bật và sự chuẩn bị rộn ràng những tuần trước đó lắng xuống trong sự thư giãn thoải mái, để bắt đầu một năm mới. Điều ấy cũng giống như ở nước Đức. Tôi cảm nhận được đó là một khoảng thời gian đẹp, quan trọng và rất đặc biệt.

Gia đình Bà đón Tết ở Việt Nam thế nào? Bà có những kỉ niệm đáng nhớ nào muốn chia sẻ về trải nghiệm ngày Tết cổ truyền ở Việt Nam?

Thành thật mà nói đối với chúng tôi thì những ngày giữa lễ Giáng sinh và Tết Tây luôn quan trọng hơn là Lễ Tết. Chắn chắn chỉ vì những ngày lễ này đã bén rễ sâu trong những kinh nghiệm và trải nghiệm của chúng tôi và gia đình chúng tôi cũng không sống ở Việt Nam. Nhưng dĩ nhiên vào dịp Tết chúng tôi cũng sẽ gặp gỡ bạn bè. Dành cho lễ Tết sắp đến, chúng tôi đã thiết kế một trò chơi dựa trên những mô típ truyền thống của nghệ thuật triều Nguyễn, trò chơi này sẽ góp phần thú vị vào việc bảo tồn di sản văn hoá này luôn sống động.

Dự định của Bà trong năm tới là gì?

Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc cho dự án hiện thời, khôi phục và triển khai Điện Phụng Tiên trong Đại Nội, dự án này đã được dự thảo từ năm 2017 cho đến năm 2026. Trong dự án này chúng tôi đi những bước đường mới. Chúng tôi bảo tồn những tàn tích, phục hồi những kiến trúc đang tồn tại và sẽ tái hiện những gì chưa được bảo tồn bằng những chứng nhận lịch sử tại chỗ nhờ vào phương tiện phóng chiếu, kỹ thuật số và nghệ thuật. Nhờ thế Điện Phụng Tiên sẽ lý thú và có thể trải nghiệm được trong tương lai. 

Và rồi tôi sẽ rất sung sướng, hi vọng sẽ gặp lại nước Đức sau 2,5 năm bị gián cách do dịch Covid, và gặp lại gia đình, nhất là được ôm bà mẹ 77 tuổi của tôi trong vòng tay mình.

*Xin cảm ơn Bà về cuộc phỏng vấn này.

GS.TS. Thái  Kim  Lan  dịch  từ  bản  tiếng  Đức

Người thực hiện: Hoàng Thị Thủy Tiên - Chuyên viên Hợp tác quốc tế Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế