Cũng như nhà Rông ở Tây Nguyên hay đình làng của người Kinh, gươl của đồng bào dân tộc Cơ Tu đóng vai trò quan trọng, là biểu tượng tâm thức của cả cộng đồng, là nơi diễn ra các sự kiện quan trọng như lễ hội mừng được mùa, mừng năm mới, đón khách quý, nơi vui chơi, hội họp, tiếp khách, nơi tổ chức và quản lý hoạt động của cộng đồng theo tập tục cổ truyền, diễn xướng, truyền dạy nghề thủ công. Theo những người dân sống lâu ở vùng đất này, trong những năm chiến tranh, theo thời gian, thiên tai, ngôi nhà truyền thống này đã bị hư hại, nhiều thôn bản không còn nhà cộng động nào, dẫn đến việc mất đi những không gian văn hoá đặc sắc của đồng bào. Chính vì vậy, việc phục dựng nhà cộng đồng được chính quyền địa phương, các nhà khoa học rất quan tâm.

PGS.TS. Hà Văn Hành, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học, ĐHH; TS. Trần Đình Hằng, Giám đốc Phân viện Văn hoá nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại Huế; TS. Trần Đình Hiếu, Trưởng Khoa Kiến trúc Trường ĐH Khoa học, ĐHH; Đại diện Đại học Kyoto, Nhật Bản; Ông Trần Quốc Phụng, Chủ tịch UBND huyện Nam Đông cắt băng khánh thành nhà sinh hoạt cộng đồng xã A Ka.  

Người dân thôn A Ka vui mừng tham gia ngày hội 

Bên trong ngôi nhà được trang trí theo truyền thống của người dân tộc Cơ Tu

Sinh viên Đại học Kyoto, Nhật Bản thích thú khám phá văn hoá, truyền thống của người dân tộc Cơ Tu. 

Bắt đầu từ năm 2016, chương trình “Phục dựng và bảo tồn nhà cộng đồng truyền thống” đã được triển khai bằng nhiều hoạt động như hội thảo, tham vấn cộng đồng người dân, lấy ý kiến của già làng, đội ngũ thợ thủ công địa phương để xúc tiến các hoạt động phục dựng nhà cộng đồng của người Cơ Tu, đảm bảo các tiêu chí về quy trình xây dựng, lựa chọn chất liệu, kiểu dáng, công năng và đưa ra giải pháp hài hoà.

Cho đến nay, trên cơ sở nhiều bên tham gia, trong đó có sự đóng góp hơn 1000 công của đồng bào, nhà Gươl đã được hoàn thành và đây là niềm tự hào của đồng bào dân tộc dân tộc Cơ Tu sinh sống ở đây. Quan trọng hơn hết là nhóm nghiên cứu và chính quyền địa phương và người dân đã đưa ra được quy chế, cam kết của cộng đồng về việc sử dụng, bảo quản, phát  huy giá trị của nhà cộng đồng để phục vụ phát triển kinh tế xã hội và gìn giữ bản sắc văn hoá của địa phương.

Dự án phục dựng nhà gươl của đồng bào Cơ Tu thôn A Ka có tổng vốn hơn 316 triệu đồng, trong đó vốn viện trợ không hoàn lại 125 triệu đồng do Đại học Kyoto tài trợ và vốn đối ứng 191 triệu đồng được đóng góp bằng ngày công của người dân địa phương và vật liệu xây dựng.

Được biết, năm 2007, Đại học Kyoto, Nhật Bản hợp tác với Trường ĐH Nông Lâm, Đại học Huế đã phục dựng thành công nhà sinh hoạt cộng đồng tại Xã Hồng Hạ, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế.

PV